کهکشان راه شیری چیست؟
براساس فرضيه‌اي جهان در 15 ميليارد سال قبل براثر انفجار يک ماده با جرمي بسيار زياد معادل آنچه در هستي وجود دارد به وجود آمده است. در اين فضاي بيکران ميلياردها کهکشان، منظومه، ستاره، سحابي، توده‌هاي عظيم گاز، سياه‌چال‌هاي فضايي و بسياري اجرام ناشناخته ديگر وجود دارند. حال سئوال اين است که ما در کجاي اين فضاي بيکران هستيم؟ خانه ما در يکي از اين کهکشان ها به نام راه شيري قرار گرفته است. اين کهکشان از مرکز انفجار بزرگ در حدود 8 تا 10 ميليارد سال نوري فاصله دارد.تعداد ستارگان آن بين 200 تا 400 ميليارد عدد تخمين زده شده که بيشتر آنها از زمين قابل رويت نيستند. صدها هزار منظومه، توده‌هاي عظيم گاز و غبار در بين فواصل ستارگان راه شيري قرار دارند. کهکشان راه شيري مارپيچي بوده و جرمش تا حدود 750 تريليون جرم نجومي است. ساختار کلي آن شامل هسته مرکزي، يک ديسک با چند بازو به دور آن و هاله‌هاي غباري اطراف آن است. قطر ديسک در حدود 80 تا 120 هزار و ضخامت آن تقريبا 3 هزار سال نوري است. جاي کهکشان راه شيري در فضا در بخش مکان محلي است که شامل 3 کهکشان بزرگ و 30 عدد کوچک است.
فاصله اولين کهکشان بزرگ يعني M31 تا آن در حدود 9/2 ميليون سال نوري ولي فاصله آن تا کهکشان‌هاي کوچک‌تر مجاور کمتر است. همان‌گونه که اشاره شد اين کهکشان داراي سه بخش است.
بخش اول، مرکز کهکشان است که غبارهاي کهکشاني مانع از مشاهده دقيق آن از روي زمين مي‌شود در نتيجه تنها اطلاعات بدست آمده حاصل دريافت امواج راديويي از آن بوده است. آن چه مشاهده مي كنيد حکايت از آن دارد که بخش مرکزي متشکل از يک هسته بسيار متراکم است که قطر آن در حدود 3000 سال نوري و از سه قسمت مختلف تشکيل يافته است.
در قسمت شرقي بقاياي سوپرنواها و در بخش غربي هيدروژن‌هاي يونيزه شده و غير عادي مشاهده شده است.
قسمت مرکزي آن نيز بسيار متراکم بوده و به صورت فلکي کماندار موسوم است و در هر 10 ميليارد سال برخوردهاي ستارگان در آن رخ مي‌دهد. دريافت اشعه‌هاي ايکس و گاما از آن، نشان گر آن است که مرکز کهکشان مولد بسيار قوي اين اشعه‌ها است. اين اشعه ها از نتيجه نابودي چندين ماده به وجود آمده است و نشان از وجود بسياري از سوپر نواها در مرکز آن دارد.
مشاهدات ديگر نشانگر وجود يک سياهچال بزرگ در بخش مرکزي است که قوه جاذبه بسيار زياد آن توانسته بقيه ستارگان را در مدار خود نگه‌دارد.
اختر شناسان با تلسکوپ 10 متري، 20 عدد از ستارگان مرکز را در مدت 3 سال مورد مطالعه قرار دادند و دريافتند که سرعت اين ستارگان به سمت هسته مرکزي در حدود هزار کيلومتر در ثانيه (6/3 ميليون کيلومتر در ساعت) بوده است. اين امر نشان دهنده قدرت جاذبه فوق‌العاده اين سياهچال است. با اين سرعت فاصله تا خورشيد را مي‌توان در دو روز طي کرد. جرم اين سياهچال در حدود 2 تا 3 ميليون برابر خورشيد است. کهکشان راه شيري با سرعتي در حدود 300 کيلومتر برثانيه (يک ميليون و هشتاد هزار کيلومتر در ساعت) به سمت صورت فلکي سنبله يا ويرگو در حرکت است.
بخش دوم کهکشان راه شيري، ديسک است که به صورت يک صفحه بسيار پهناور بوده و به دور مرکز در جهت عقربه ساعت در گردش است. بيشترين ستارگان جوان از جمله منظومه شمسي در آن قرار دارند. اين ديسک شامل مولکول‌هاي اتمي و گاز H2 و غبارهاي کهشکاني است. ديسک داراي چند بازوي مختلف شامل پرساوش (پسر راوش و دانا) از نام‌هاي افسانه‌اي يونان، شکارچي ماهر يا سايگونز که منظومه شمسي ما در آن قرار دارد و همچنين دجاجه، قنطورس و حمل است. منظومه شمسي در بازويي قرار دارد که داراي غبارهاي بسيار زياد کهکشاني است و در نتيجه ما نمي‌توانيم بيش از چند هزار سال نوري عمق آن را مشاهده کنيم.
منظومه شمسي هر 200 تا 250 ميليون سال با سرعتي نزديک به 250 کيلومتر در ثانيه يک دور کامل به دور کهکشان راه شيري مي‌چرخد. فاصله منظومه شمسي تا مرکز کهکشان راه شيري در حدود 28000 سال نوري است. بخش سوم ساختار اين کهکشان يک هاله غباري به قدمت حدود 10 تا 15 ميليارد سال است که بيشتر ستارگان قديمي در آن وجود دارند. اين قسمت داراي گازهاي بسيار داغ است که اشعه گاما را توليد مي‌کند. وسعت اين قسمت به درستي معلوم نيست و شايد به صد و يا هزاران سال نوري برسد. اين قسمت که اکثر ستارگان در آن ديده نمي‌شوند به نام بخش تاريک ناميده شده است.
اگر بخواهيم عکس واقعي از اين کهکشان راه شيري بگيريم الزاما بايد از آن خارج شويم و اين کار عملي نيست چون بشر تاکنون نتوانسته از کهکشان خود خارج شود و به همين دليل تصاوير به دست آمده بيشتر از اطلاعات دريافتي از مجموعه ستارگان رصد شده اين کهکشان است. اگر شب‌ها از مکاني کاملاً صاف و تاريک مانند يک صحرا به آسمان نگاه کنيم مي‌توانيم نواري پهن از مجموعه عظيم ستارگان را مشاهده کنيم. خانه ما در کهکشان راه شيري به اندازه قطره‌اي از يک درياي بيکران است.بشر کنجکاوانه درحال جستجوي اسرار نهفته در اين کهکشان است و شايد روزي بتواند همسايه‌اي را براي خود بيابد.
انتشار توسط دانیال دسترنج
